- معرفی گریدر
- قسمتهای مختلف گریدر
- انواع گریدر از نظر نوع موتور
- مزایای گریدر موتور دار نسبت به گریدر بدون موتور
- انواع گریدر از نظر وزن
- کاربرد گریدر
- مزایای استفاده از گریدر
- نکات ایمنی حین استفاده از گریدر
- نه عملیات مختلفی که با گریدر می توان انجام داد
معرفی گریدر
گریدر یا شیب ساز (grader) از جمله ماشین آلات عمرانی می باشد که به صورت وسیع در پروژه های راه سازی از آن استفاده می شود. گریدر به معنی شیبساز است و گریدرها، تجهیزات سنگینی هستند که در عملیاتهای عمرانی راهسازی و نگهداری و تعمیر جادهها، برای تنظیم میزان شیب و مسطح کردن سطوح جادهای از آنها استفاده میشود. گریدرها به کمک یک تیغه بلند قابل تنظیم در زوایای مختلف برای ایجاد یک سطح صاف عمل میکنند و معمولاً میتوانند به یک تیغه دوم در جلوی محور جلو مجهز باشند تا در انجام بعضی از عملیاتهای معدنی از آن استفاده شود. از گریدرها عموماً برای از بین بردن ناهمواریهای جادهای و پیش از مرحله آسفالت کردن، و به منظور آمادهسازی مسیر پایه استفاده میشود.
گریدر یکی از پیچیده ترین دستگاه های راهسازی به شمار می آید که کنترل آن، با توجه به وجود جک های هیدرولیک متعدد و امکان تغییر حالت کلیه قسمت های دستگاه از اهمیت بالایی برخوردار است و لذا کار کردن با ماشین گربدر بدون حضور اپراتور حرفه ای عملا امکان پذیر نیست.در اکثر کشورهای دنیا برای اجرای دقیق خط پروژه و کاهش خطا های انسانی کنترل ماشین های عمرانی توسط سنسورها و تجهیزات خاص صورت می گیرد. به عنوان مثال GS-506 Motor grader System یکی از این سیستم های کنترل ماشین گریدر می باشد. این سیستم با توانایی بسیار بالا در پردازش اطلاعات در کسری از ثانیه به راحتی توانایی کنترل کلیه قسمت های ماشین را به اپراتور می دهد. با استفاده از اینگونه سنسورها و تجهیزات بر روی گربدر ، اجرای خط پروژه با حداکثر دقت، در کوتاه ترین زمان و با راحتی بیشتر برای اپراتور امکان پذیر خواهد بود.
قسمتهای مختلف گریدر
بخشهای اصلی تشکیل دهنده گریدرها که در همه انواع آن مشترک است، به شرح زیر میباشد:
- شاسی و بدنه
- تیغه
- چرخ
- کلاج و ترمز
- سیستم حرکتی
- محفظه نگهداری و کنترل سوخت
گریدرها را بر اساس نوع موتور، ابعاد و اندازه، نوع و اندازه تیغه، مفصلی بودن و قابلیت کمرشکنی به انواع مختلفی تقسیم می کنند که هر کدام کارایی خاص خودش را دارد و در یک مرحله ساخت و ساز مشخص کاربرد دارد.
انواع گریدر از نظر نوع موتور
بر اساس نوع موتور، گریدرها به دو نوع گریدر موتور دار و بدون موتور تقسیم میشوند.
گریدر بدون موتور
اولین نمونههای گریدر در تاریخ، موتور نداشتند. به این ترتیب، عجیب نیست اگر امروز استفاده از این نوع، محدود شده باشد و فقط در برخی موارد خاص، مانند سطوحی که خاک آن سخت یا آبدار است کاربرد داشته باشد.
گریدرهای موتوردار
همانطور که گفتیم، امروز استفاده از گریدرهای بدون موتور محدود شده و بیشتر گریدرهایی که تولید میشوند از نوع موتوردار می باشند.
مزایای گریدر موتور دار نسبت به گریدر بدون موتور
۱- تنها احتیاج به یک راننده دارد.
۲- قابلیت مانور آن نسبت به گریدر بدون موتور بیشتر است. در محوطه های محدود نیز می تواند دور بزند.
۳- برگشت با دنده عقب کاملا میسر است.
۴- حرکت تیغه و تغییر زاویه و استقرار آن در وضع دلخواه همچنین هدایت چرخ های جلوی گربدر توسط سیستم کنترلی که در اطاق راننده تعبیه شده است امکانپذیر است.
۵- هزینه بهره برداری از آن بعلت اینکه احتیاج به تراکتور کششی ندارد کمتر است.
۶- برای برف روبی جاده ها و باند فرودگاهها مناسب است. بدون آنکه خراشی به آنها وارد سازد.
انواع گریدر از نظر وزن
گریدرها از نظر وزن به چهار نوع زیر تقسیم میشوند و هر کدام در عملیاتهای عمرانی خاصی کاربرد دارند.
- گریدر سبک با وزن ۹ تنگریدر نیمه سنکین با وزن ۹ تا ۱۲ تنگریدر سنگین با وزن ۱۲ تا ۱۵ تنگریدر فوق سنگین با وزن ۱۵ تا ۲۰ تن
به طور
کلی گریدرهای سبک معمولاً در عملیات راهسازی معمول، مثل تنظیم سطح و شیب استفاده میشوند و گریدر های سنگین در عملیاتهای راه سازی در سطوح بزرگ و با حجم زیاد، کاربرد دارند.
کاربرد گریدر
از گریدرها در عملیات مختلف راهسازی و عمرانی استفاده میشود و یکی از مهمترین تجهیزات برای تنظیم شیب، مسطح کردن سطوح خاکی، خاکبرداری، رساندن خاک به سطح جاده و غیره استفاده میشود.
برخی از مهمترین کاربردهای گردیر در صنایع عمرانی:
- مسطح کردن سطوح جادهای
- شیبسازی دقیق و با زوایای مختلف
- تنظیم شانه جادهای
- برف روبی
- پخش مواد خاکی روی سطح
مزایای استفاده از گریدر
گریدرها به دلیل کاربردهای فراوانی که در عملیات عمرانی دارند و همچنین مزایایی که دارند، به یکی از ضروریترین تجهیزات این صنعت تبدیل شدهاند.
در اینجا به برخی از مزایای گریدر اشاره میکنیم:
- قابلیت تنظیم زاویه تیغه برای ایجاد شیب مناسب
- قابلیت تنظیم چرخهای جلویی
- امکان حرکت رو به عقب به کمک جعبه دنده عقب
- قابلیت دور زدن
- تنها به یک اپراتور یا راننده نیاز دارد
- هزینه بهرهبرداری کم
نکات ایمنی حین استفاده از گریدر
مانند تمام تجهیزات سنگین و غیر سنگین، تجهیزات و ماشین آلات صنعتی، رعایت نکات ایمنی در زمان استفاده از گریدر نیز برای حفظ ایمنی بیشتر ضروری است. به طور کلی حین استفاده از گریدر رعایت نکات زیر توصیه میشود:
- راننده به عنوان اپراتور، باید از نحوه عملکرد گریدر، نحوه کنترل و محدودیتهای آن اطلاعات کافی داشته باشد.
- راننده به عنوان اپراتور، پیش از روشن کردن گریدر باید اطمینان حاصل کند که شیء مزاحمی اطراف آن وجود ندارد.
- راننده به عنوان اپراتور، برای ورود به اتاق راننده، باید از نردبان مخصوص استفاده کند.
- راننده به عنوان اپراتور، باید به گروه عملیاتی درباره آغاز به کار گریدر اطلاع رسانی کند.
- در زمان روشنایی روز از گریدر استفاده شود.
- راننده به عنوان اپراتور باید پس از اتمام عملیات و استفاده، تیغههای گریدر را در وضعیت عادی قرار دهد و گریدر را در مکانی مطمئن و سطحی مسطح متوقف کند.
نه عملیات مختلفی که با گریدر می توان انجام داد
۱) پخش کردن مواد خاکی و آسفالت
۲) ایجاد، تنظیم و شیب دادن سطح راه و شانه های راه
۳) مخلوط کردن خاک با دانه بندی های مختلف
۴) پخش و پهن کردن مصالح در شانه سازی های راه
۵) شیب بندی های دقیق
۶) کندن جوی و کانال و برش های زاویه ای زمین (بغل بری)
۷) بریدن و تراشیدن ترانشه ها
۸) نگهداری رویه جاده های شنی و کندن یخ روی سطح جاده ها
۹) برف روبی جاده ها
پخش کردن مواد خاکی
از مهمترین عملیات گریدر پخش کردن مواد و مصالح خاکی در سطح زمین توسط تیغه جلو و میانی است
البته مقدار مواد جابجا شده به ظرفیت گریدر بستگی دارد. ظرفیت گریدر تابع عواملی مانند قدرت موتور،کشش ماشین،
اندازه و ارتفاع تیغه می باشد.مقدار موادی که گربدر می تواند جابجا کند بسیار کمتر از بولدوزر است،
چون شاسی آن ضعیفتر و موقعیت و ارتفاع تیغه هم اجازه حجم زیاد را نمیدهد. بنابراین بهتر است موادی که باید
توسط گربدر جابجا و پخش شود قبلا توسط بولدوزر یا لودر روی زمین پخش شده باشد.
تسطیح زمین
هنگامی که محوطه خراشیده یا کنده شده ای را می خواهیم تراز و رگلاژ کنیم، باید
تیغه در سطح مورد نظر و زاویه دفع و راندن خاک حدود ۶۰ و زاویه برش تیغه در مقدار استاندارد
۳۳ درجه قرار بگیرد. حرکت ناگهانی وسیله باعث ناهمواری درسطح ایجاد شده خواهد شد.
به منظور جلوگیری از این مورد، می توان از دنده های ۱ و ۲ برای حرکت استفاده نمود.
به منظور حرکت بهتر گربدر روی مسیری که می خواهد عملیات تسطیح را انجام دهد،
چرخها باید از محل جمع شدن خاک دورتر قرار گیرند در غیر اینصورت قدرت کشش کاهش خواهد یافت.
پخش مصالح در شانه های راه ( حمل مواد به کنار جاده )
با تغییر زاویه تیغه، گریدر قادر خواهد بود که مواد خاکی را به کنار مسیر حرکت هدایت کند.
در این حالت مواد خاکی در انتهای عقب گریدر انباشته شده و یک توده خاکی طولی در امتداد مسیرحرکت گریدر قرارمی گیرد زیرا در غیر اینصورت قدرت کشش ماشین کم می شود و زاویه حمله به تیغه گریدر نیز تغییر می کند. تیغه باید در حالت شیبدار بوده و حرکت در دنده های ۲ و ۳ انجام گیرد.
برای جلو گیری از مزاحمت مصالح پخش شده در کار چرخ ها، مسیرحرکت تغییر داده نشود و باید دقت شود که مصالح بصورت هموار و صاف به اندازه ضخامت دلخواه پخش شوند.
شیب بندی های دقیق
برای شیب بندهای دقیق باید تیغه را با زاویه کوچکی نسبت به امتداد قائم ثابت کرد و ارتفاع تیغه از سطح زمین باید طوری باشد که برآمدگی کوچک را بریده و گودالها را پرنماید، بدین منظور همواره باید مقداری مواد خاکی در جلوی تیغه گریدر موجود باشد.
کندن جوی
گریدر را می توان برای کندن جوی های با مقطع V یا ذوزنقه بکار برد. ماکزیمم عمق جوی حدود ۳ فوت (یک متر) و عرض آن حدود ۴ فوت است که طی چند مرحله به آن میرسیم، برای جوی های با ابعاد بزرگتر بهتر است از خندقکن و بیل مکانیکی و وسایل حفاری استفاده کرد.
برای اینکار وسیله باید در دنده های ۱یا ۲ حرکت نماید و تیغه بصورتی قرار گیرد که خاک حفر شده در بین چرخ های عقب قرار گیرد و خاک انباشته شده می بایست قبل از اینکه با زیر شاسی تماس پیدا کند برداشته شود.
بریدن و تراشیدن ترانشه ها
با تغییر زاویه گربدر و عمود کردن یا شیب زیاد لبه تیغه نسبت به سطح افق، می توان با حرکت در جهت طول ترانشه لبه های آن را تراشید. البته دو مسئله را باید درنظر گرفت:
اول اینکه نوع مصالح ترانشه ها سنگی و صخر های نباشد چون به لبه تیغه آسیب رسانده و یا عمل تراشیدن را غیرممکن می سازد.
مسئله دوم تراشیدن قسمت های پایین ترانشه و مرتب کردن آنها است تا در هنگام تراشیدن قسمت های بالای ترانشه مانع حرکت گربدر نشوند.
کندن یا شخم زدن به کمک چنگک (scarifier) و شیار زن (ripper)
زمانی که سطح کار برای گریدر بیش از اندازه سخت باشد می توان از چنگک اضافه شده در جلو یا عقب گربدر و یا شیارزن در عقب گریدر جهت نرم کردن و شیار زدن خاک قبل از تیغه زنی استفاده کرد.
جابجایی برف
باید درکار با برف تازه تیغه در زاویه رانش مقتضی قرار گیرد و حرکت با سرعت کافی ( دنده ۳ و ۴ ) برای به کنار راندن برف انجام شود.
باید توجه کافی نسبت به موانع مخفی در برف داشت. باید در برف کوبیده شده حرکت در دنده های ۱و ۲ صورت گیرد.
هر یک از عملیات های ذکر شده در بالا، باید در سرعت مناسبی صورت بگیرد تا نتیجه مناسبی حاصل گردد.